Rojenie się pszczół: kompletny przewodnik zapobiegawczy

Rojenie się pszczół to jedno z najbardziej fascynujących i zarazem najbardziej delikatnych zjawisk w życiu ula. Zrozumienie, dlaczego pszczoły się roją, kiedy to robią i jak można temu zapobiegać, jest kluczowe dla każdego pszczelarza – szczególnie jeśli zależy mu na dobrej produkcji miodu.

W tym artykule szczegółowo omawiamy wszystkie aspekty związane z rojeniem się pszczół, oferując praktyczne wskazówki dotyczące jego zapobiegania i wyjaśniając, czym jest rój pszczeli – wszystko w przystępnym języku, odpowiednim również dla osób z wykształceniem średnim.

Co to jest rój pszczeli?

Rój to grupa pszczół opuszczająca ul w poszukiwaniu nowego miejsca do zamieszkania. Jest to naturalne zachowanie związane z cyklem życia kolonii i społeczną (a nie indywidualną) formą rozmnażania się pszczół. Nie chodzi o rozmnażanie się jednej pszczoły poprzez składanie jaj, lecz o namnażanie się całych rodzin pszczelich.

Rojenie się oznacza zatem proces, w którym część ula, z królową na czele, odłącza się od rodziny macierzystej, aby stworzyć nową kolonię.

Dlaczego pszczoły się roją?

Główne przyczyny rojenia to:

• Przeludnienie w ulu

• Obecność starej lub niewydolnej matki pszczelej

• Korzystne warunki klimatyczne

• Potrzeba ekspansji

Pszczoły zaczynają także budować mateczniki (większe niż zwykłe komórki), aby wychować nowe królowe – to wyraźny sygnał, że w kolonii zachodzą zmiany i rój jest nieuchronny.

Kiedy występuje rój pszczół?

We Włoszech (a podobnie też w Polsce) okres rojenia się pszczół przypada od wiosny do wczesnego lata – głównie od kwietnia do czerwca. W tym czasie łagodna temperatura oraz obfitość nektaru i pyłku stymulują intensywną aktywność zbieraczek, co prowadzi do szybkiego wzrostu populacji ula. Kiedy zasobów jest dużo, ale brakuje miejsca – rój staje się nieunikniony.

Co się dzieje kilka dni przed rojeniem?

Kilka dni przed rojeniem można zaobserwować następujące sygnały:

• Robotnice karmią larwy w matecznikach

• Matka ogranicza składanie jaj

• Pojawiają się pszczoły zwiadowczynie szukające nowych miejsc na gniazdo

• Zmienia się rytm zbierania nektaru i pyłku

To kluczowy moment – wciąż można interweniować i zapobiec utracie roju.

Rodzaje rojów: pierwotny, wtórny, trzeciorzędowy

Nie wszystkie roje są takie same. Pierwszy rój opuszczający ul, tzw. rój pierwotny, jest najliczniejszy i zabiera ze sobą starą matkę. Później mogą pojawić się roje wtórne i trzeciorzędowe, w których młode, dziewicze matki opuszczają ul z częścią pozostałych pszczół. Jeśli ten proces nie jest kontrolowany, może poważnie ograniczyć produkcję miodu.

Jak zapobiegać rojeniu się pszczół?

Dla pszczelarza zapobieganie rójkom jest często priorytetem. Oto kilka skutecznych metod:

• Regularne przeglądy: poszukiwanie mateczników

• Zapewnienie przestrzeni: dodawanie ramek lub nadstawek

• Wymiana matki: młodsze królowe rzadziej prowokują rój

• Podział rodziny: tworzenie odkładów

• Usuwanie mateczników: drastyczne, ale skuteczne, jeśli wykonane na czas

Te działania pomagają kontrolować populację i utrzymać produktywność rodziny pszczelej.

Rola pszczół zwiadowczyń i podejmowanie decyzji

Kiedy zbliża się rójka, niektóre pszczoły zwiadowczynie wylatują z ula, aby znaleźć nowe miejsce na gniazdo. Ten proces może trwać kilka dni. Zwiadowczynie porównują różne lokalizacje i „głosują”, która jest najlepsza. To fascynujący i niemal demokratyczny proces.

Co się dzieje podczas rojenia?

W momencie rójki z ula wylatuje chmura pszczół podążająca za królową. Widok może być imponujący – głośny, wirujący rój. Zazwyczaj siada tymczasowo na gałęzi lub innej powierzchni, czekając na sygnał zwiadowczyń. To idealny moment, by złapać rój i osadzić go w nowym ulu.

Gdy nie da się uniknąć rójki

Jeśli rój już opuścił ul, należy jak najszybciej podjąć próbę jego odzyskania. Rozpoznanie sygnałów, monitorowanie otoczenia i szybka reakcja to jedyne narzędzia, jakimi dysponuje pszczelarz w tej sytuacji.

Dlaczego kontrola rojenia jest ważna dla produkcji miodu?

Jednym z najmniej docenianych, a zarazem najważniejszych aspektów rojenia, jest jego bezpośredni wpływ na produkcję miodu. Kiedy kolonia traci znaczną część swojej populacji – zwłaszcza w przypadku roju pierwotnego – liczba zbieraczek gwałtownie spada, co znacząco ogranicza ilość zbieranego nektaru i pyłku.

Dodatkowo po rójce macierzysta rodzina musi się zreorganizować. Robotnice opiekują się matecznikami, aby wykluła się nowa matka. Proces ten może potrwać kilka dni i w tym czasie składanie jaj jest wstrzymane, co spowalnia rozwój kolonii.

Dobre praktyki pszczelarskie w zapobieganiu rojeniu

Doświadczony pszczelarz wie, że każda interwencja wspierająca stabilność ula to inwestycja w jego zdrowie i wydajność. Kontrola rojenia to nie walka z naturą, ale umiejętne jej kierowanie – poprzez:

• Dobór królowych o niskiej tendencji do rojenia

• Regularną wymianę ramek

• Kontrolę wentylacji i wilgotności w ulu

Dzięki tym praktykom można utrzymać równowagę w kolonii i zmniejszyć ryzyko rójki.

Rój jako szansa

Rojenie się pszczół nie zawsze musi być stratą – odpowiednio zarządzane, może być szansą dla pszczelarza.

Złapany rój można umieścić w pustym ulu i przekształcić w nową, produktywną rodzinę. W ten sposób można naturalnie i zrównoważenie rozwijać pasiekę. Wykorzystanie rojów wtórnych i trzeciorzędowych może również przyczynić się do zachowania różnorodności genetycznej wśród rodzin.

Podsumowanie: dbajmy o dobro ula

Rojenie się pszczół to naturalne zachowanie, które można kontrolować dzięki wiedzy, uważności i odpowiednim technikom. Pszczelarze, którzy potrafią rozpoznać oznaki – jak obecność mateczników, zmiana zachowania zbieraczek, zmniejszenie składania jaj czy aktywność zwiadowczyń – są w stanie zareagować na czas, zachować równowagę w ulu i zwiększyć wydajność produkcji miodu.

W Apicoltura Laterza naszym celem jest promowanie odpowiedzialnego, zrównoważonego i wydajnego pszczelarstwa. Nieustannie monitorujemy stan naszych uli i szkolimy pszczelarzy w zakresie najlepszych praktyk, by zapobiec stratom spowodowanym rojeniem. Dzięki temu zapewniamy dobrostan pszczół i najwyższą jakość naszego miodu.